[responsivevoice_button voice=”Polish Female” buttontext=”Lektor”]
W Królestwie Polskim powstanie rozpoczęło się nocą z 22 na 23 stycznia 1863 roku. Powstańców było ok. 6 tysięcy, a co dziesiąty zaledwie miał broń palną. Na nich czekało 100 000 dobrze uzbrojonych i wyszkolonych żołnierzy rosyjskich. Bilans pierwszych walk był mizerny, nie zdobyto żadnego z większych miast oraz wystarczającej ilości broni. Przywódcy powstania zmieniali się jak w kalejdoskopie. Od marca do września 1863 r., powstańcy stoczyli ok.1200 bitew i potyczek.
Według szacunków, w powstaniu zginęło prawie 30 tys. jego uczestników, ponad 7 tys. dostało się do niewoli. Za udział w powstaniu według niepełnych danych stracono blisko 670 osób i ponad 38 tys. zesłano na Syberię (w tym ok. 10% na katorgę). Kilka tysięcy osób przymusowo wcielono do wojska rosyjskiego. W Królestwie Polskim szlachcie, której udowodniono udział w powstaniu, skonfiskowano ponad 1600 majątków ziemskich, nałożone kontrybucje osiągnęły 20 mln rubli. Stopniowo zlikwidowano resztki autonomii Królestwa Polskiego (m.in. niemal całkowicie zrusyfikowano szkolnictwo), które władze rosyjskie zaczęły nazywać Krajem Nadwiślańskim.
Na Litwie, gdzie szczególnie nasilono rusyfikację, kontrybucje sięgnęły 14 mln rubli, konfiskaty objęły ok. 1800 majątków ziemskich, które następnie przekazano głównie Rosjanom. Osoby uznane za ?politycznie niepewne? zmuszano do sprzedaży majątków ziemskich po niskich cenach, jednocześnie odmawiając Polakom prawa nabywania ziemi. Spowodowało to przejście w ciągu kilku lat w ręce rosyjskie ponad 800 należących do Polaków majątków ziemskich. Na pozostałe nałożono stałą kontrybucję w wysokości 10% (od 1869 r. ? 5%) ich rocznych dochodów.
Powstanie styczniowe było najdłużej trwającym powstaniem polskim.